نویسنده
نوشتار اصلی: شیخ مرتضی انصاری

شیخ مرتضی بن محمّد امین انصاری دزفولی (1214ق) معروف به شیخ انصاری، از علمای شیعه قرن سیزدهم قمری، نویسنده این کتاب است. به غیر از این کتاب، از وی کتاب‌های فقهی و اصولی دیگری باقی مانده است.
معرفی کتاب

این کتاب در اصل، مجموعه چند رساله در اصول فقه است که به مرور در کنار هم قرار گرفته و رسائل و فرائد الاصول نامیده شد. مباحث این کتاب، با مبحث قطع شروع می‌شود و مباحث مربوط به الفاظ در آن مطرح نشده است. این کتاب در اصل از حدود 5 رساله تشکیل شده است.
بخش‌های کتاب

این کتاب دارای سه مقصد با نام‌های قطع، ظن و شک، و یک خاتمه است.
مقصد اول: مباحث قطع

در این بخش از کتاب، شیخ در صدد طرح مباحث استدلالی درباره حجیت قطع و یقین است. اینکه وقتی یقین برای کسی ایجاد شد، این یقینش حجیت دارد یا نه؟ و آیا قطع قطّاع[2] حجت است یا نه. از دیگر مباحث این بخش، بحث از یقینی است که از طریق مقدمات و استدلال‌های عقلی به دست آمده و مسئله تجرّی، علم اجمالی و وظیفه مکلف در موقعی که نسبت به مسئله‌ای به صورت اجمالی علم و یقین دارد.
مقصد دوم: مباحث ظن

مباحث این بخش در دو بخش مطرح شده است. بخش اول: ممکن بودن تعبّد به ظن و گمان بخش دوم: تحقق تعبد به برخی از گمان‌ها از ناحیه عقل یا شرع در بخش دوم، از مواردی مانند حجیت ظاهر الفاظ قرآن کریم و ظاهر روایات و نیز حجیت برخی موارد مانند اجماع منقول، قول واژه‌شناسان، شهرت فتوایی، خبر واحد و مطلق ظن و گمان مطرح شده است.
مقصد سوم: مباحث شک

در این بخش از کتاب، سه مبحث مطرح و مورد بررسی قرار گرفته است؛ شک در حکم، شک در تکلیف و شک در متعلق تکلیف. بر این اساس، مباحث بخش سوم در دو مقام ارائه شده است. مقام اول: بحث از اصول عملیه برائت، اشتغال یا احتیاط و تخییر مقام دوم: بحث از اصل عملیه استصحاب
خاتمه: تعادل و تراجیح

بخش انتهایی این کتاب که با عنوان خاتمه آورده شده است، به مسئله تعادل و تراجیح اشاره شده است. محور بحث در این بخش، بررسی حکم شرعی در زمانی است که دو دلیل عقلی یا نقلی از نظر محتوایی با هم ناسازگار باشند. به این حالت، تعادل دو دلیل گفته می‌شود و در این زمان باید راه‌های ترجیح یک دلیل بر دیگری بحث کرد.

نویسنده
نوشتار اصلی: شیخ مرتضی انصاری

شیخ مرتضی بن محمّد امین انصاری دزفولی (1214ق) معروف به شیخ انصاری، از علمای شیعه قرن سیزدهم قمری، نویسنده این کتاب است. به غیر از این کتاب، از وی کتاب‌های فقهی و اصولی دیگری باقی مانده است.
معرفی کتاب

این کتاب در اصل، مجموعه چند رساله در اصول فقه است که به مرور در کنار هم قرار گرفته و رسائل و فرائد الاصول نامیده شد. مباحث این کتاب، با مبحث قطع شروع می‌شود و مباحث مربوط به الفاظ در آن مطرح نشده است. این کتاب در اصل از حدود 5 رساله تشکیل شده است.
بخش‌های کتاب

این کتاب دارای سه مقصد با نام‌های قطع، ظن و شک، و یک خاتمه است.
مقصد اول: مباحث قطع

در این بخش از کتاب، شیخ در صدد طرح مباحث استدلالی درباره حجیت قطع و یقین است. اینکه وقتی یقین برای کسی ایجاد شد، این یقینش حجیت دارد یا نه؟ و آیا قطع قطّاع[2] حجت است یا نه. از دیگر مباحث این بخش، بحث از یقینی است که از طریق مقدمات و استدلال‌های عقلی به دست آمده و مسئله تجرّی، علم اجمالی و وظیفه مکلف در موقعی که نسبت به مسئله‌ای به صورت اجمالی علم و یقین دارد.
مقصد دوم: مباحث ظن

مباحث این بخش در دو بخش مطرح شده است. بخش اول: ممکن بودن تعبّد به ظن و گمان بخش دوم: تحقق تعبد به برخی از گمان‌ها از ناحیه عقل یا شرع در بخش دوم، از مواردی مانند حجیت ظاهر الفاظ قرآن کریم و ظاهر روایات و نیز حجیت برخی موارد مانند اجماع منقول، قول واژه‌شناسان، شهرت فتوایی، خبر واحد و مطلق ظن و گمان مطرح شده است.
مقصد سوم: مباحث شک

در این بخش از کتاب، سه مبحث مطرح و مورد بررسی قرار گرفته است؛ شک در حکم، شک در تکلیف و شک در متعلق تکلیف. بر این اساس، مباحث بخش سوم در دو مقام ارائه شده است. مقام اول: بحث از اصول عملیه برائت، اشتغال یا احتیاط و تخییر مقام دوم: بحث از اصل عملیه استصحاب
خاتمه: تعادل و تراجیح

بخش انتهایی این کتاب که با عنوان خاتمه آورده شده است، به مسئله تعادل و تراجیح اشاره شده است. محور بحث در این بخش، بررسی حکم شرعی در زمانی است که دو دلیل عقلی یا نقلی از نظر محتوایی با هم ناسازگار باشند. به این حالت، تعادل دو دلیل گفته می‌شود و در این زمان باید راه‌های ترجیح یک دلیل بر دیگری بحث کرد.

نویسنده
نوشتار اصلی: شیخ مرتضی انصاری

شیخ مرتضی بن محمّد امین انصاری دزفولی (1214ق) معروف به شیخ انصاری، از علمای شیعه قرن سیزدهم قمری، نویسنده این کتاب است. به غیر از این کتاب، از وی کتاب‌های فقهی و اصولی دیگری باقی مانده است.
معرفی کتاب

این کتاب در اصل، مجموعه چند رساله در اصول فقه است که به مرور در کنار هم قرار گرفته و رسائل و فرائد الاصول نامیده شد. مباحث این کتاب، با مبحث قطع شروع می‌شود و مباحث مربوط به الفاظ در آن مطرح نشده است. این کتاب در اصل از حدود 5 رساله تشکیل شده است.
بخش‌های کتاب

این کتاب دارای سه مقصد با نام‌های قطع، ظن و شک، و یک خاتمه است.
مقصد اول: مباحث قطع

در این بخش از کتاب، شیخ در صدد طرح مباحث استدلالی درباره حجیت قطع و یقین است. اینکه وقتی یقین برای کسی ایجاد شد، این یقینش حجیت دارد یا نه؟ و آیا قطع قطّاع[2] حجت است یا نه. از دیگر مباحث این بخش، بحث از یقینی است که از طریق مقدمات و استدلال‌های عقلی به دست آمده و مسئله تجرّی، علم اجمالی و وظیفه مکلف در موقعی که نسبت به مسئله‌ای به صورت اجمالی علم و یقین دارد.
مقصد دوم: مباحث ظن

مباحث این بخش در دو بخش مطرح شده است. بخش اول: ممکن بودن تعبّد به ظن و گمان بخش دوم: تحقق تعبد به برخی از گمان‌ها از ناحیه عقل یا شرع در بخش دوم، از مواردی مانند حجیت ظاهر الفاظ قرآن کریم و ظاهر روایات و نیز حجیت برخی موارد مانند اجماع منقول، قول واژه‌شناسان، شهرت فتوایی، خبر واحد و مطلق ظن و گمان مطرح شده است.
مقصد سوم: مباحث شک

در این بخش از کتاب، سه مبحث مطرح و مورد بررسی قرار گرفته است؛ شک در حکم، شک در تکلیف و شک در متعلق تکلیف. بر این اساس، مباحث بخش سوم در دو مقام ارائه شده است. مقام اول: بحث از اصول عملیه برائت، اشتغال یا احتیاط و تخییر مقام دوم: بحث از اصل عملیه استصحاب
خاتمه: تعادل و تراجیح

بخش انتهایی این کتاب که با عنوان خاتمه آورده شده است، به مسئله تعادل و تراجیح اشاره شده است. محور بحث در این بخش، بررسی حکم شرعی در زمانی است که دو دلیل عقلی یا نقلی از نظر محتوایی با هم ناسازگار باشند. به این حالت، تعادل دو دلیل گفته می‌شود و در این زمان باید راه‌های ترجیح یک دلیل بر دیگری بحث کرد.

نویسنده
نوشتار اصلی: شیخ مرتضی انصاری

شیخ مرتضی بن محمّد امین انصاری دزفولی (1214ق) معروف به شیخ انصاری، از علمای شیعه قرن سیزدهم قمری، نویسنده این کتاب است. به غیر از این کتاب، از وی کتاب‌های فقهی و اصولی دیگری باقی مانده است.
معرفی کتاب

این کتاب در اصل، مجموعه چند رساله در اصول فقه است که به مرور در کنار هم قرار گرفته و رسائل و فرائد الاصول نامیده شد. مباحث این کتاب، با مبحث قطع شروع می‌شود و مباحث مربوط به الفاظ در آن مطرح نشده است. این کتاب در اصل از حدود 5 رساله تشکیل شده است.
بخش‌های کتاب

این کتاب دارای سه مقصد با نام‌های قطع، ظن و شک، و یک خاتمه است.
مقصد اول: مباحث قطع

در این بخش از کتاب، شیخ در صدد طرح مباحث استدلالی درباره حجیت قطع و یقین است. اینکه وقتی یقین برای کسی ایجاد شد، این یقینش حجیت دارد یا نه؟ و آیا قطع قطّاع[2] حجت است یا نه. از دیگر مباحث این بخش، بحث از یقینی است که از طریق مقدمات و استدلال‌های عقلی به دست آمده و مسئله تجرّی، علم اجمالی و وظیفه مکلف در موقعی که نسبت به مسئله‌ای به صورت اجمالی علم و یقین دارد.
مقصد دوم: مباحث ظن

مباحث این بخش در دو بخش مطرح شده است. بخش اول: ممکن بودن تعبّد به ظن و گمان بخش دوم: تحقق تعبد به برخی از گمان‌ها از ناحیه عقل یا شرع در بخش دوم، از مواردی مانند حجیت ظاهر الفاظ قرآن کریم و ظاهر روایات و نیز حجیت برخی موارد مانند اجماع منقول، قول واژه‌شناسان، شهرت فتوایی، خبر واحد و مطلق ظن و گمان مطرح شده است.
مقصد سوم: مباحث شک

در این بخش از کتاب، سه مبحث مطرح و مورد بررسی قرار گرفته است؛ شک در حکم، شک در تکلیف و شک در متعلق تکلیف. بر این اساس، مباحث بخش سوم در دو مقام ارائه شده است. مقام اول: بحث از اصول عملیه برائت، اشتغال یا احتیاط و تخییر مقام دوم: بحث از اصل عملیه استصحاب
خاتمه: تعادل و تراجیح

بخش انتهایی این کتاب که با عنوان خاتمه آورده شده است، به مسئله تعادل و تراجیح اشاره شده است. محور بحث در این بخش، بررسی حکم شرعی در زمانی است که دو دلیل عقلی یا نقلی از نظر محتوایی با هم ناسازگار باشند. به این حالت، تعادل دو دلیل گفته می‌شود و در این زمان باید راه‌های ترجیح یک دلیل بر دیگری بحث کرد.

تعریف استصحاب
استصحاب از اصول عملی و برای آن تعریف‌هایی ذکر شده است که بعضی همه آن‌ها را به یک تعریف برگردانده‌اند و آن حکم به بقای حکم شرعی یا موضوع حکم، که بقای آن مشکوک است.

پیشینه استصحاب
پیشینه استصحاب از بُعد مضمونی و دلیلی به عصر حضور امام معصوم علیه السلام برمی‌گردد؛ لیکن عنوان استصحاب از مصطلحات فقهای اصولی در عصر غیبت است.

نخستین بیان صریح در این مورد بنابر آثار به دست آمده از فقیهان اصولی سخن شیخ مفید (متوفی413 ه. ق) در رساله اصولی متعلق به ایشان است.
ماهیت استصحاب

در این که استصحاب، «اصل» است یا «اماره» میان اصولیان اختلاف نظر وجود دارد.
ظاهر کلمات اکثر اصولیان پیش از شیخ انصاری که استصحاب را حکم عقلی می‌دانستند قول دوم است؛ لیکن شیخ انصاری و اصولیان پس از وی، قول نخست را ترجیح دادند؛ زیرا از نظر آنان، عمده‌ترین دلیل اعتبار استصحاب، روایات است و از آن‌ها چنین استفاده می‌شود که استصحاب حکم ظاهری است که در ظرف شک نسبت به حکم واقعی جعل شده است.

جایگاه استصحاب
هر گاه مکلف نسبت به حکم شرعی، یا موضوع حکم شرعی، یقین داشته باشد، سپس نسبت به بقای امر یقینی پیشین، شک کند استصحاب جاری می‌شود، مانند آن که فردی پیش از این به طهارت داشتن خود یا کر بودن آبی یقین داشته و اکنون برای وی در بقای طهارت یا کریت آب شک عارض شده است، طهارت داشتن یا کر بودن آب را استصحاب می‌کند و در نتیجه آثار طهارت همچون جواز مس آیات قرآن و دخول در نماز، و آثار کریت آب مانند عدم انفعال آن به ملاقات نجس بر آن مترتب می‌گردد.

شرایط استصحاب
جریان استصحاب مشروط به اموری است:

1. یقین به حالت سابق.
2. شک در بقای حالت سابق.

3. اجتماع یقین و شک در یک زمان: بدین معنا که میان یقین به حالت سابق و شک در بقای آن، یقین دیگری به ضد آن فاصله نشود و زمان شک، متصل به زمان یقین باشد، مانند آن که در حال حاضر یقین به طهارت یک ساعت پیش و شک در بقای آن داشته باشد.
4. تعدد زمان متیقن و مشکوک: بر خلاف زمان یقین و شک، چنانچه در مثال روشن شد.

در صورت عکس، یعنی وحدت زمان متیقن و مشکوک و تعدد زمان یقین و شک، مورد از مصادیق قاعده یقین خواهد بود.

5. وحدت متعلق یقین و شک: بدین معنا که یقین و شک به یک چیز تعلق گرفته باشد؛ یقین نسبت به وجود و شک نسبت به بقای آن