#جلوه_های_بلاغت_آیه_سی_و_پنج_سوره_نور
#قسمت_سوم
#ایجاز_حذف
«ایجاز» به معنای مختصر گویی در کلام و رساندن معنای بسیار با الفاظ کم است به گونه ای که مقصود کلام روشن و واضح باشد؛ که بر دو نوع است : ایجاز قصر و ایجاز حذف.

«ایجاز حذف»، با حذف کلمه، جمله یا جملاتی در کلام در صورت وجود قرینه با حفظ معنای کلام محقق می­شود.[30]

بعضی از مفسّران در آیة شریفه «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»، «نور»را مضاف الیه و مضاف را محذوف(ذو) دانسته و تقدیر آیه شریفه را؛ «اللَّهُ ذُو نُورِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» ذکرکرده­اند، یعنی خداوند صاحب نور آسمان ها و زمین است.

در ترکیب فراز دیگر آیه «نورٌ علی نور»، «نور» را خبر برای مبتدای محذوف(هذا) و تقدیر آن را «هذا نورُعلی نور» ذکر کرده­اند.[31] مطابق این دو ترکیب در آیه شریفه «ایجاز حذف» صورت گرفته است که از موضوعات مورد بحث علم معانی است. که با حذف کردن یک کلمه یا عبارت، کلام با حفظ معنا مختصر می­شود.

#استمرار_نور

«یوقدُ»: فعل مضارع است و فعل مضارع بر زمان حال و آینده دلالت می­کند و استمرار را می­رساند. از این رو در آیة شریفه فعل مضارع «یوقدُ» به کار رفته تا دلالت کند این نور دائمی است و هرگز از بین نمی رود.[32]

#اطناب

زیاد آوردن لفظ بر معنا، بیشتر از حدّ متعارف، به منظور تقویت وتأکید کلام است و اقسامی دارد؛ یکی از اقسام آن تذییل است[33] که در آیه به کار رفته است تذییل آن است که به دنبال جمله، یک جملة مستقّل دیگری ذکر می­شود که در بر دارنده معنای جملة اوّل و تأکید کنندة مفهوم(چیزی که از عبارت برداشت می­شود) یا منطوق(چیزی که لفظ آن در عبارت ذکر شده است) جملة اوّل است[34] در آیة مورد بحث «یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ» تذییل برای تمثیل است؛ به عبارت دیگر درآیة شریفه جملة «یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ»جملة مستقلی است که تمثیل آیة شریفه «مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاةٍ فِیها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فِی زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ» را تأکید می­کند. [35]

همچنین جمله «وَاللَّهُ بکلُ‏ِّشىَ‏ْء ٍعَلِیم» جملة مستقل و تأکید کنندة دو جملة قبل می­باشد.[36]

#منابع
قرآن کریم، ترجمة فولادوند

[1] . طیّب، سیدعبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن ، ج1، ص 41و 42(تلخیص)

[2]. نور، آیه 35

[3]. قرشیّ، سیّدعلی اکبر، قاموس قرآن، دارالکتب الاسلامیّه، تهران، ششم، 1371، ج‏7، ص12

[4]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، محقق: صفوان ادنان، دارالعلم، دمشق، اوّل،1412، ص 827

[5]. قرشیّ، همان، ج‏4، ص10

[6] . قرشیّ، همان، ج‏4، ص 66

[7] . همان، ج‏3، ص15

[8] . همان، ج‏6، ص 16

[9] . همان، ج‏2، ص 337

[10] . همان، ج‏7، ص: 23

[11] . راغب اصفهانی، همان، ص 384

[12] . رک: الهاشمی، احمد، جواهرالبلاغه، قم، مرکزمدیریت حوزه های علمیه، سوم، 1392، ص176

[13] . رک: همان، ص192

[14] . رک: درویش، محیی الدّین، اعراب القرآن و بیانه، سوریه، دارالارشاد، چهارم، 1415، ج6، ص608

[15] .مکارم شیرازی، ج14، ص475

[16] . همان، ص474

[17] . رک: همان، ص472 و 473

[18] . الهاشمی، همان، ص119

[19] . مکارم شیرازی، ج14، ص476

[20] . الهاشمی همان ص183

[21] . عرفان، حسن، ترجمه و شرح جواهرالبلاغه تالیف احمدالهاشمی،قم، نشربلاغت، ششم، 1385، ج2، ص53

[22] . رک: مکارم شیرازی، همان

[23] . رک: الهاشمی، همان، ص263

[24] . همان، ص286

[25] . «الْمِصْباحُ فِی زُجاجَةٍ» و «الزُّجاجَةُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ»، دو جملة اسمیه هستند؛ در جملة اوّل، الْمِصْباحُ، مبتدا و فِی زُجاجَةٍ، خبرآن؛ و در جملة دوّم؛ الزُّجاجَةُ، مبتدا و کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ، خبر آن می باشد

[26] . رک: الهاشمی، همان، ص277

[27] . رک:عرفان، همان، ص287

[28] . رک: الهاشمی، همان، ص107

[29] . رک: طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات جامعه مدرسین، پنجم، 1417ق، ج15، ص122 و مکارم شیرازی، همان و ابن عاشور، محمدبن طاهر، التحریر و التنویر، بی نا، بی چا، بی تا، ج18، ص184و شوکانی، محمدبن علی، فتح القدیر، دارالکلم الطیب، بیروت، اوّل،1414ق، ج4، ص 38

[30] . رک: الهاشمی، همان، ص151

[31] . رک: ابن عاشور، همان، ج18، ص194، کاشانی، ، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج6، ص290 و قرشیّ، علی اکبر، تفسیر احسن الحدیث،ج7، ص244

[32] . رک: ابن عاشور، همان، ج18، ص192

[33] . رک: الهاشمی، همان، ص155و ابن عاشور، همان

[34] . رک: الهاشمی، همان، ص159

[35] . رک: ابن عاشور، ج18، ص195

[36] . رک: همان، ص196